Op een ouderavond komen onverwachts twee ouders met hun nieuwe partner het klaslokaal binnenlopen om de voortgang van hun kind te bespreken. Twee net gescheiden ouders ruziën op het schoolplein, omdat één van hen de afspraken over halen en brengen niet nakomt. Gescheiden ouders kunnen voor lastige situaties zorgen op scholen. En de kinderen zijn hier de dupe van. Hoe gaan scholen om met echtscheidingen? Hebben zij bijvoorbeeld een scheidenprotocol? We deden een rondvraag bij directeurs van verschillende basisscholen in Nederland. Zij blijven allen liever anoniem, wat aangeeft dat scheiden nog altijd een gevoelig onderwerp is.

Ruim 20.000 kinderen komen na de zomervakantie met wat extra bagage in hun ‘rugzak’ terug op school. Dit is namelijk de tijd van het jaar waarin ouders vaker dan gemiddeld het besluit nemen om uit elkaar te gaan. Voor zowel de ouders als de kinderen vaak een onrustige en emotionele periode in hun leven. “Kinderen kunnen erg veel last krijgen van de breuk van hun ouders”, vertelt scheidingsbemiddelaar en KIES-coach Helen Bousché. KIES staat voor Kinderen In EchtscheidingSituatie. “Dat kan zich uiten in concentratieproblemen die lijden tot verminderde prestatie op school, schuldgevoelens, een gevoel van verminderd gevoel van eigenwaarde, opstandigheid, problemen met de omgang met vriendjes of vriendinnetjes, lichamelijke klachten (hoofdpijn; buikpijn), depressie en zich terugvallen in ontwikkeling.” Door middel van een erkend preventief programma genaamd KIES, biedt Helen alle kinderen van gescheiden ouders de mogelijkheid om onder deskundige begeleiding te praten over de scheiding. Kinderen kunnen met lotgenoten hun ervaringen delen waarbij de KIES-coach alle belangrijke thema’s rondom scheiden met de kinderen bespreekt.

Uit onderzoek is gebleken dat de kinderen na het deelnemen aan de KIES-praatgroep de scheiding beter hebben kunnen verwerken. Hierdoor hoeft een scheiding voor deze kinderen niet schadelijk te zijn. Het KIES-programma is beschikbaar voor scholen voor kinderen in de leeftijdscategorieën 4 tot 7 jaar, 7 tot 12 jaar en 12 tot 17 jaar. Ook de ouders zijn hierbij betrokken, zodat zij weten hoe zij hun kind het best kunnen begeleiden na een periode van scheiden.

De impact van een scheiding is dus groot. Niet alleen voor ouders en kind maar ook voor hun omgeving. Scholen kunnen er niet omheen. Eén op de vijf kinderen in de klas heeft een scheiding meegemaakt of zit er middenin. “Scholen kunnen preventief hulp inzetten voor zowel leerlingen als hun ouders, zodat een vechtscheiding voorkomen kan worden en kinderen geen schade hoeven te ondervinden”, vervolgt Bousché. “Want hoe blijf je als school neutraal en dus uit de strijd tussen ouders?  Waar kun je een ouder naar doorverwijzen? Welke vragen kun je als leerkracht wel of beter niet stellen aan een kind? Organiseer je ouderavonden of moeten de ouders samen op  gesprek komen? Is het van belang dat een school inzage krijgt in het ouderschapsplan?  Kortom, er komt veel bij kijken”.

Ook Ed Spruijt, scheidingsexpert en scheidingsonderzoeker, ziet dat de impact van een scheiding bij een kind een groot probleem is. Het enige dat je als school kunt doen, is het zo veilig mogelijk maken voor de leerling. Veel scholen denken: ‘We zien het wel even aan. Als het een groot probleem wordt, komen we in actie.’ “Maar scheiden is een groot probleem”, aldus Ed Spruijt in een artikel van Marieke de Vries in de Trouw. Daarom pleit hij ervoor dat scholen behalve een rouwprotocol – voor als een ouder overlijdt –  een uitgebreid protocol opstellen over hoe om te gaan met echtscheidingen.

Een aantal scholen heeft inmiddels een scheidingsprotocol. In zo’n protocol staat beschreven wat het beleid van de school is bij echtscheidingen. Er staan zelfs afspraken in tussen ouders en school. “Wij laten ouders tijdens een ouderavond een formulier invullen met een aantal vragen erop. Bijvoorbeeld wie het kind wanneer ophaalt of wegbrengt. Of beide ouders naar de ouderavond komen of alleen. Wie het gezag over het kind heeft en welke afspraken er zijn gemaakt over de informatieverstrekking. “We willen één lijn trekken”, vertelt een directrice van een basisschool in Amsterdam Oost.

Scholen hebben bij echtscheidingssituaties zelfs een aantal wettelijke verplichtingen. Zo heeft de school een informatieplicht naar beide ouders toe. De school rapporteert aan ouders de vorderingen en ontwikkelingen van hun kind. Dit geldt als beide ouders het gezag over het kind hebben. Naast deze praktische zaken kunnen ook afspraken worden opgenomen over hoe leraren scheiden of scheidingsonderwerpen bespreekbaar kunnen maken in de klas. “Wij hebben het met Vaderdag in een aantal klassen gehad over samengestelde gezinnen”, vertelt een directeur van een basisschool in Zuid-Holland. Kinderen wilden graag ook iets maken voor hun ‘tweede’ papa. Ik vind het belangrijk dat kinderen hier in een veilige omgeving over kunnen praten binnen school. Daarom neem ik deze onderwerpen mee in het lesprogramma.”

Een directeur van een basisschool in Brabant vertelt dat hij sinds kort ook een scheidenprotocol heeft. “Samen met een werkgroep van leraren, ouders en een schoolmaatschappelijk werker heb ik dit samengesteld. Ik vond het belangrijk dat dit in samenspraak met verschillende belanghebbende gebeurde. Ik denk dat het protocol veel vervelende situaties kan voorkomen”, aldus de directeur.

Het scheidenprotocol geeft veel scholen houvast tijdens echtscheidingssituaties. Directeurs van basisscholen die we hebben gesproken zien over het algemeen het belang van goede hulp bij scheiden voor kinderen. Alleen zijn veel scholen druk bezig met andere zaken, laat de directeur van een basisschool in Amersfoort ons weten. “Ons jaarplan voor volgend jaar ligt al klaar. We hebben nog niet de tijd gehad om dit onderwerp mee te nemen in ons beleidsplan. Wel staat er in het beleidsplan hoe er gecommuniceerd moet worden naar ouders. Dat is wettelijk verplicht. Het is dus echt een kwestie van prioriteren. Ik denk dat veel basisscholen hiermee te maken hebben.”

Helen Bousché heeft een aantal tips bij scheidingssituaties op scholen:

• Stel een scheidingsprotocol op. Dit geeft houvast en duidelijkheid voor alle personeelsleden en dan weten zowel ouders als kinderen welke steun zij vanuit een school kunnen/mogen verwachten.
• Blijf uit de strijd van ouders, wees neutraal en onpartijdig. Behandel ouders met gezamenlijk gezag als gelijkwaardige ouders, ongeacht hoe de zorgverdeling voor het kind is bepaald.
• Laat als juf of meester niet alleen aan het kind weten dat als hij/zij over de scheiding wil praten dat hij/zij altijd bij jou terecht kan, maar durf ook een gesprek aan te gaan met het kind zodat je kan onderzoeken welke gevolgen de scheiding heeft voor het kind (dit is bij elk kind weer anders).
• De schoolprestaties van kinderen kunnen tijdens de scheiding van hun ouders verminderen. Houd daar rekening mee.
• Zorg ervoor dat beide ouders met gezag dezelfde informatie krijgen vanuit de school en behandel ouders als gelijkwaardige ouders.
• Durf te vragen aan een kind hoe het met hem/haar gaat met betrekking tot de scheidingssituatie. Vind je dit lastig verwijs het kind dan altijd door naar een KIES-coach en/of vraag hulp van een KIES-coach hoe je als leerkracht het gesprek kunt aangaan.
• Maak het onderwerp bespreekbaar in de klas, maar dwing kinderen niet te praten over de scheiding. Je kan kinderen die een scheiding meemaken met elkaar in contact laten komen.
• Blijf een veilige omgeving voor de kinderen.