Jaarlijks hebben zo’n 70.000 kinderen te maken met ouders die uit elkaar gaan. Een scheiding heeft altijd impact op een kind. Dat merken ook leerkrachten. Hoe gaan zij om met een kind in hun klas met gescheiden ouders? Heeft school daar een rol in? En hoe verloopt de communicatie met de ouders? We interviewden twee leerkrachten over scheiden op school.

Minke Biegstraaten is leerkracht en locatieleider bovenbouw op een openbare basisschool in Alkmaar. “Je merkt het al snel in de klas als er iets speelt bij een kind. Bijvoorbeeld doordat het kind er slecht uit ziet, erg boos of verdrietig is. Als wij zulke signalen zien, gaan wij altijd het gesprek aan met de ouders.” Zij legt uit dat je als leerkracht altijd hoopt dat ouders jou betrekken bij de situatie thuis, juist bij iets ingrijpends als een scheiding. “Dan kunnen wij een kind goed in de gaten houden en het onderwerp bespreken in de klas, als het kind daar behoefte aan heeft.”

De Alkmaarse basisschool heeft het onderwerp scheiden opgenomen in het Communicatieplan en er is een speciaal ondersteuningsteam. Op de onderbouwlocatie is een onderwijsassistente aanwezig, die kinderen begeleidt die o.a. door een echtscheiding sociaal-emotioneel wat extra aandacht kunnen gebruiken. Dit gebeurt altijd in overleg met ouders. “In de klas kan een juf of meester een luisterend oor bieden, maar wij zijn geen professionals”, vertelt Biegstraaten. “In het ondersteuningsteam bespreken we als we ons zorgen maken over een leerling. Dit team kan de ouders vervolgens wijzen op hulpverlenende instanties, zoals de GGD, Opvoedpoli, kindercoaches of stichting Jonge Helden. De ervaring leert echter dat ouders vaak bang zijn het onderwerp te zwaar te maken. Zij maken zelden gebruik van de programma’s, waar wij het zien als een kans om een moeilijk onderwerp bespreekbaar te maken en voor ondersteuning voor het kind in een vaak moeilijke tijd.”

Een scheiding verandert ook iets in de manier waarop oudergesprekken worden gehouden. “Ouders hebben het recht op informatie over hoe hun kind het doet op school”, aldus Biegstraaten. “Daarom biedt onze school de mogelijkheid om een dubbel oudergesprek te voeren, dus met iedere ouder apart.”. Je merkt wel eens aan tafel dat de spanningen tussen ouders verhinderen dat de informatie goed aankomt. Dan stel ik altijd voor om een aparte afspraak te plannen. Of de ene ouder draagt de informatie over aan de andere ouder, dat is ook een mogelijkheid.”

Niet iedere basisschool gaat op dezelfde manier om met scheidingen. Leerkracht Rian Visser van groep 3 in Rotterdam geeft aan: “Ex-partners hebben bij mij de keus om samen te komen of één van de twee, maar ik ga niet twee gesprekken voeren. Je moet al zo’n dertig gesprekken voeren en als er dan ook nog eens vijf gescheiden zijn, worden het wel heel veel gesprekken.”

De communicatie met gescheiden ouders is niet altijd eenvoudig. Visser merkt zeker wel eens spanningen. “Het is dan verstandig om je niet in het meningsverschil te mengen en het belang van het kind voorop te blijven stellen. Neutraal blijven is makkelijker gezegd dan gedaan. Een ouder probeert jou toch vaak aan zijn/haar kant te krijgen. Al is dit maar met kleine dingen, zoals: de kinderen hebben het al zo zwaar in deze periode en dan moeten ze bij mijn ex ook nog van alles in huis doen. Ze moeten hun kamer opruimen, de vaatwasser inruimen. Bij mij niet hoor. Dat doe ik wel voor ze. Op zo’n moment moet je een politiek correct antwoord geven en niet meegaan in het verhaal.”

Bij zo’n 10 tot 15% van de scheidingen waarbij kinderen in het spel zijn, is sprake van een vechtscheiding. De strijd tussen de ouders, kan ook voor juridische vraagstukken zorgen. Wat doe je bijvoorbeeld als vader zijn kind graag mee op kamp stuurt, terwijl de moeder fel tegen is? Of als de moeder bijzonder verlof aanvraagt om lekker op vakantie te gaan en vader is het er niet mee eens? Daarom is het belangrijk om als school op de hoogte te zijn van de afspraken die in het ouderschapsplan zijn gemaakt. Zo voorkom je bijvoorbeeld dat je een leerling meegeeft aan zijn vader, terwijl normaalgesproken de moeder hem altijd ophaalt op maandag.

Als er een nieuwe partner in het vizier komt, is dat vaak extra moeilijk voor een kind. Minke: “Soms zie je dan dat ouders hun kind niet genoeg aandacht geven, omdat ze op de nieuwe partner gefocust zijn. Dat merk je aan een kind in jouw klas. Ook dan deelt school de zorgen over een kind met de ouders en wijst hen op hun verantwoordelijkheid. Als een kind dermate wordt verwaarloosd dat de gezondheid en het welzijn van het kind op het spel staan, kunnen wij een stap verder gaan. School heeft dan zelfs de plicht om melding te doen bij Jeugdzorg. Gelukkig is dat bij ons in de praktijk niet aan de orde, omdat het bespreken van de zorg met ouders vrijwel altijd leidt tot positieve acties om het kind te helpen in zijn ontwikkeling.”

De Alkmaarse leerkracht heeft ook wel meegemaakt dat alleen de nieuwe partner aan tafel verscheen voor het oudergesprek. “Dan voer ik het gesprek niet. Gesprekken over het kind voeren wij hier op school alleen met iemand die daadwerkelijk het bevoegd gezag over dat kind heeft. Ook als een ouder samen met een nieuwe partner komt, gaan wij het gesprek alleen aan als de andere ouder daarvoor toestemming heeft gegeven.”

Op sommige scholen is er een protocol ontwikkeld hoe om te gaan met een scheiding. Op lang niet alle scholen is dit echter het geval en wordt er een eigen invulling aan gegeven. In een scheidenprotocol staan de wettelijke verplichtingen, maar ook richtlijnen vanuit de school. Voor scholen is het aan te raden zo’n protocol op te stellen, zodat leerkrachten weten wat zij moeten doen in het belang van het kind én de gescheiden ouders.